Rok Bohdana Butenki

Bohdan Butenko, ilustrator i grafik, nazywany prekursorem polskiego komiksu, skończył we wtorek 80 lat. Jest twórcą postaci Gapiszona, Kwapiszona, Gucia i Cezara, iustratorem wielu książek dla dzieci i autorem scenografii do programu Kabaret Starszych Panów.

Jedną z najsłynniejszych postaci stworzonych przez Butenkę jest Gapiszon – komiksowy bohater w charakterystycznej czapeczce z pomponem. Gapiszon powstał jako postać rysowana na żywo w programie telewizyjnym w 1957 roku, potem jego przygody drukowane były też w piśmie Miś i w książkach.

On jest jak bogowie greccy – zawsze w tym samym wieku. Tak jak oni, jest ponadczasowy. Choć troszkę się zmienił. Na początku miał krótkie spodenki, teraz ma dżinsy, początkowo miał trampki, teraz adidasy. Jak się urodził, w telewizji, nie miał nic na głowie, potem w jednym odcinku miał berecik z antenką, a teraz już zawsze czapkę z pomponem. Urodził się na początku listopada – było zimno, dostał więc szybko czapkę. To wyjaśnienie uważam za wiążące. – mówił w wywiadzie* dla portalu Qlturka w 2009 roku Butenko.

Kiedy zacząłem robić pierwsze ilustracje do książek, były obawy, czy to nie za daleko posunięta fantazja, czy będą zrozumiałe dla dzieci. Zrobiono eksperyment – pani redaktor wzięła tekst, rysunki i pojechała do szkoły, do odpowiednich wiekowo dzieci. I o czym się przekonała? Okazało się, że moja fantazja, uznawana za wybujałą, przesadną, jest właściwie bardzo skromną fantazją w porównaniu z fantazją dziecięcą. – wspominał artysta.

Butenko urodził się 8 lutego 1931 roku w Bydgoszczy. Spędził tam jednak tylko 8 lat, bo w październiku 1939 r. – miesiąc po wybuchu II wojny światowej – przeniósł się do Warszawy, gdzie mieszka do dzisiaj. W 1955 r. ukończył warszawską ASP. Dyplomu bronił w pracowni Jana Marcina Szancera, wykonując ilustracje do książki pt. Opowieść o tulskim mańkucie i stalowej pchle (autor: Mikołaj Leskow).

W roku 1955 Bohdan Butenko został redaktorem artystycznym wydawnictwa Nasza Księgarnia. Pracował tam prawie 10 lat. W 1956 r. rozpoczął ilustrowanie książek różnych pisarzy, m.in. Edmunda Niziurskiego, Hanny Ożogowskiej, Jana Brzechwy; był też autorem własnych, kultowych produkcji. Do najbardziej znanych należą: Pierwszy! Drugi!! Trzeci!!! (1975), Pyś, czyli wiadukt nad chaszczami (1998), Bałwanka Gapiszona (2001), Gapiszon i krokodyl (2003), To ja, Gapiszon (2003), Krulewna Śnieżka (2008) oraz wiele innych, w tym cykl o Kwapiszonie.

Współpracował z wieloma wydawcami oraz z czasopismami dla dzieci i młodzieży – Misiem, Płomyczkiem, Płomykiem, Świerszczykiem. Jego ilustracje pojawiały się także w Świecie Młodych. Dużym przedsięwzięciem Butenki było stworzenie scenografii do Kabaretu Starszych Panów. Artysta stworzył też wiele plakatów do filmów, m.in. do Rodziny Leśniewskich (1981) z Krystyną Sienkiewicz i Krzysztofem Kowalewskim, do filmu włosko-francuskiego W pełnym słońcu (1969) z Alainem Daloinem i Marie Laforet, francuskiego filmu Kobieta i mężczyzna Claude’a Leloucha (1966).

Jedna z ostatnio wydanych książek zilustrowanych przez Bohdana Butenkę to Zielone pomarańcze, czyli PRL dla dzieci (2010) autorstwa Anety Górnickiej-Boratyńskiej, która postanowiła przybliżyć dzisiejszym młodym czytelnikom czasy swojego dzieciństwa i dzieciństwa ich rodziców, a więc lata 70. i 80.

Butenko jest laureatem wielu nagród. Kilkakrotnie – m.in. w 1970, 1988, 1990, 2009 r. – otrzymywał nagrody w konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek na Najpiękniejszą Książkę Roku. W 2006 r. został laureatem dorocznej nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 1 lutego br. Butenko został laureatem Nagrody Specjalnej Fundacji ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom za całokształt twórczości. (źródło PAP)